Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы Жоғарғы Сотқа ТОО «БИКО» ісі бойынша бастамашыл наразылық келтіріп, оның нәтижесінде заңды күшіне енген сот актілері қайта қаралды. Бизнес-омбудсмен атап өткендей, «аталған наразылық, іс жүзінде, 2019–2024 жылдары қабылданған және Жоғарғы Сотты қоса алғанда, барлық инстанциялармен расталған сот шешімдерінің заңдылығына күмән келтірді».

2002 жылы «Қазақстан соқырлар қоғамы» қоғамдық бірлестігі (ҚБ “ҚОС”) мен ТОО «БИКО» арасында Алматы қаласындағы баспахана ғимаратын жер учаскесімен бірге сату-сатып алу шарты жасалған.

17 жылдан астам уақыт бойы дауланбаған мәміле бойынша «ҚОС» қоғамдық бірлестігі 2019 жылы оны жарамсыз деп тану туралы талап-арыз берді. Алайда 2019–2020 жылдары Алматы қаласының Мамандандырылған ауданаралық экономикалық соты, Апелляциялық инстанция және ҚР Жоғарғы Сотының сот алқасы бұл талапты қанағаттандырмай, меншік құқығының ТОО «БИКО»-ға заңды түрде өткенін растады. Аталған соттар бұрынғы «ҚОС» Орталық басқармасының төрағасы тарапынан типографияны иеліктен шығару кезінде ұрлық дерегі болмағанын, ал келтірілген залалдың оның өзімен өтелгенін анықтады.

Одан кейін Бас прокуратураның өзі де бұл даудың тараптардың өтініші бойынша Бас Прокурор наразылық келтіре алатын санаттағы істерге жатпайтынын, өйткені оған процессуалдық мүмкіндік жоқ екенін көрсеткен болатын.

Осының бәріне қарамастан, 2024 жылы Бас прокуратура кенеттен бастамашыл наразылық келтіріп, ол Жоғарғы Соттың істі қайта қарауына негіз болды. Сонымен бірге, Жоғарғы Соттың қаулысы бұрын соттар негізсіз деп тапқан Бас прокуратура наразылығының уәждерін іс жүзінде қайталайды. Ал наразылықтың өзі сотпен бұрын анықталған мән-жайлардан тыс шығып, іс материалдарына сәйкес келмейтін уәждерді қамтиды.

Бас прокуратураның наразылығы мәміле жасалғаннан кейін 22 жыл өткен соң және сот актілері заңды күшіне енгеніне 5 жыл болғанда адал сатып алушының әрекеттерінің заңдылығына күмән келтіреді. Мұндай араласу құқықтық айқындық қағидатын бұзады және меншік құқығын қорғауды, азаматтық құқықтық қатынастардың тұрақтылығын қамтамасыз ететін ҚР Конституциясы мен Азаматтық кодексіне қайшы келеді.

ТОО «БИКО» бұрынғы «ҚОС» басшысының өзге эпизодтар бойынша сотталған әрекеттеріне ешқандай қатысы жоқ. ТОО «БИКО»-ны қайталап және қосымша «консолидацияланған» жауапкершілікке тарту — адал ниетті азаматтық айналым қатысушысын өзге тұлғаның қылмыстық әрекеттері үшін жазалау дегенді білдіреді.

Мемлекеттің жеке меншікке араласуы бойынша қауіпті прецедент қалыптасқанын ескере отырып, Бизнес-омбудсмен Бас Прокурордан ресми түсіндірме беруді, сондай-ақ мұндай бастамашыл наразылықты келтірудің заңдылығына тексеріс жүргізуді сұрайды.

«Бұл мәселенің қоғамдық маңызы бар, себебі ол прокуратура органдарының сот ісіне және жылжымайтын мүлікке қатысты жеке субъектілер арасындағы азаматтық-құқықтық дауға араласуын көрсетеді. Бас прокуратураның бұл наразылығы res judicata (сот шешімдерінің түпкіліктілігі) қағидатына қайшы, өйткені залалды өтеу мәселесі соттармен толық әрі түпкілікті шешілген, ал ТОО «БИКО» адал ниетті сатып алушы болып табылады. Мұндай араласу бизнес өкілдерінің меншікке қол сұғылмаушылыққа және кәсіпкерлік қызметтің құқықтық ортасының айқындығына деген сенімін әлсіретеді», – деп алаңдаушылық білдірді Қанат Нұров. 

Хатқа сілтеме:
https://ombudsmanbiz.kz/